Doğal afetlerden en çok zarar gören ülkeler

Yakın zamanda, 2000 ile 2024 yılları arasında doğal afetlerden en çok etkilenen ülkeleri belirlemek için 157 ülkeyi inceledik. EM-DAT verileri ile Dünya Bankası gibi kaynaklardan alınan nüfus bilgilerini kullanarak, hem insani hem de ekonomik etkileri birleştiren bir Afet Etki Endeksi oluşturduk.

Farklı büyüklükteki ülkeler arasında adil bir karşılaştırma sağlamak için, toplam ölüm, yaralanma ve ekonomik zarar sayıları kişi başına oranlanarak hesaplandı. Böylece, aynı mutlak kayıp veya ekonomik zararın, daha küçük ülkeler üzerinde daha büyük bir etkisi olabileceği dikkate alındı. Hem insan kayıpları hem de ekonomik zararlar bu şekilde ölçeklendirilerek ülkeler arasında karşılaştırılabilir hale getirildi. Son endekste, insan etkisi (%50) ve ekonomik zararlar (%50) eşit ağırlıkta değerlendirilerek, genel sıralamada her iki unsurun da dengeli bir şekilde temsil edilmesi sağlandı.

En fazla doğal afet yaşanan ülkeler

Dominika, 68.21’lik Afet Etki Endeksi ile ilk sırada yer alıyor. Sadece 66,205 kişilik nüfusa rağmen 26,794 ölüm ve yaralanma yaşandı. 2017’deki Maria Kasırgası gibi büyük fırtınalar adada büyük yıkıma yol açtı. Ekonomik kayıplar 1.96 milyar dolara ulaşarak, Dominika’nın kişi başına düşen etki oranını artırdı.

Bahamalar, 42.58 endeksiyle ikinci sırada yer alıyor; 116.601 ölüm ve yaralanma yaşandı. 2019’daki Dorian Kasırgası, Bahamalar tarihinin en büyük doğal felaketlerinden biriydi. Nüfusu sadece 401.000’in biraz üzerinde olan ülkede, kişi başına düşen kayıp oranı en yüksekler arasındaydı. Ekonomik zarar 6,02 milyar dolara ulaştı.

Amerika Birleşik Devletleri, 40,86 endeksiyle üçüncü sırada yer alıyor. Toplamda 13,74 milyar dolarla en yüksek ekonomik kayba sahip olmasına rağmen, 345 milyonluk nüfusa oranla 5.260 ölüm ve yaralanma ile kişi başına düşen kayıp daha düşük seviyede kaldı. Bu rakamlar, Florida’da yakın zamanda meydana gelen ve hasar seviyesini önemli ölçüde artırması beklenen Milton Kasırgası'nın etkilerini henüz içermiyor. 2017’de Florida ve Güneydoğu’nun diğer bölgelerinde büyük yıkıma yol açan Irma Kasırgası gibi geçmişteki kasırgaların etkisi de, ülkenin doğal afetlere karşı süregelen kırılganlığını artırıyor.

Solomon Adaları, 236.057 ölüm ve yaralanmaya dayalı 26,97’lik Afet Etki Endeksi ile dördüncü sırada yer alıyor. Ülke, 2007 Solomon Adaları depremi ve tsunamisi gibi depremler ve tsunamiler dahil olmak üzere birçok doğal afetle karşı karşıya kaldı. Ekonomik kayıplar sadece 30.000 dolar olsa da, 819.198 kişilik nüfus için insani etkisi oldukça büyük.

Porto Riko, 24.98 endeksiyle beşinci sırada yer alıyor; bu durum, 72.27 milyar dolarlık ekonomik kayıp ve 72,201 ölüm ve yaralanmadan kaynaklanıyor. 2017’deki Maria Kasırgası gibi felaketler adanın yaşadığı zorluklarda büyük rol oynadı ve 3 milyonun biraz üzerindeki nüfusuyla Porto Riko, Amerika kıtasının en ağır darbeyi alan bölgelerinden biri olmaya devam ediyor.

Japonya, 19.47’lik Afet Etki Endeksi ile altıncı sırada yer alıyor; bu, 2.35 trilyon dolarlık ekonomik kayıp ve 123 milyonluk nüfusta 543 ölüm ve yaralanmadan kaynaklanıyor. İnsan kaybı görece düşük olsa da, kişi başına düşen ekonomik zarar hâlâ oldukça yüksek. 2011 Tōhoku depremi ve tsunamisi gibi büyük felaketler, ülkenin hem ekonomisinde hem de toplumunda derin izler bıraktı.

Grenada, 620 ölüm ve yaralanma ile 12.05 endeksiyle yedinci sırada yer alıyor ve ekonomik kayıp 1.32 milyar dolar. 117,207 nüfuslu bu küçük ada ülkesi için etki oldukça büyük. 2004’teki Ivan Kasırgası gibi fırtınalar geniş çaplı yıkıma yol açtı.

Tonga, 9.188 ölüm ve yaralanma nedeniyle 11,44 endeks puanıyla sekizinci sırada yer alıyor. Ada ülkesinin 2018’deki Gita Kasırgası gibi fırtınalara karşı savunmasızlığı, yaşanan ağır insan kaybını gözler önüne seriyor. Ekonomik kayıplar ise sadece 104.000’i biraz aşan nüfus için 323.800 dolar gibi önemli bir rakama ulaştı.

Yeni Zelanda, 6.96 endeksiyle dokuzuncu sırada yer alıyor. Sadece 179 ölüm ve yaralanma bildirilen ülkede, ekonomik kayıp ise toplamda 35.34 milyar dolara ulaştı. 2011 Christchurch depremi gibi olaylar, ülkenin sismik risklerini gözler önüne seriyor.

Guatemala, 4.49 endeksiyle onuncu sırada yer alıyor. Ülkede 849,712 ölüm ve yaralanma yaşanırken, ekonomik kayıp 3.12 milyar dolar oldu. 2020’deki Eta ve Iota kasırgaları gibi afetlere karşı savunmasız olan Guatemala’nın 18 milyonluk nüfusu üzerinde bu olayların kalıcı etkileri bulunuyor.

Yöntem

Afet Etki Endeksi, 2000-2024 yılları arasında doğal afetlerden en çok etkilenen ülkeleri adil bir şekilde değerlendirmek için geliştirildi. Endeks, hem insani hem de ekonomik etkileri dikkate alarak farklı büyüklükteki ülkeler arasında karşılaştırma imkânı sunar. İşte oluşturulma şekli:

• Veri Toplama:
  Ölüm, yaralanma ve ekonomik zarar verileri EM-DAT'tan, nüfus verileri ise Dünya Bankası'ndan alınmıştır.

• Normalizasyon:
  Ülke büyüklüğünü dikkate almak için, etkilenen kişi sayısı (ölümler, yaralanmalar, evsiz kalanlar) ve ekonomik zarar kişi başına oranlanarak hesaplandı. Böylece, daha az nüfuslu ülkelerde daha küçük kayıpların daha büyük etki yaratabileceği göz önünde bulundurularak, bu ülkelerle büyük ülkeler adil şekilde karşılaştırılabiliyor.

• Standardizasyon:
  Kişi başına düşen veriler, insan ve ekonomik etkileri karşılaştırılabilir bir ölçeğe getirmek için standart hale getirildi. Bu sayede, ölüm ve ekonomik kayıpların farklı büyüklüklerinden kaynaklanabilecek dengesiz sonuçlar önlenmiş oldu.

• Eşit Ağırlıklandırma:
  İnsan ve ekonomik etkiler, nihai endekste %50’şer ağırlıkla değerlendirilerek her iki unsurun dengeli bir şekilde temsil edilmesi sağlandı.

• Bileşik Endeks:
  Nihai Afet Etki Endeksi, insani ve ekonomik etkilerin standartlaştırılmış puanlarının ortalaması alınarak hesaplandı; yüksek puanlar, genel etkinin daha şiddetli olduğunu gösterir.

Verileri normalize edip standartlaştırarak, bu endeks, ülke büyüklüğünden bağımsız olarak doğal afetlerin etkilerini adil şekilde karşılaştırmaya olanak tanır.